Szóstak koronny Jana III 1683

W oczekiwaniu na kilka monet, które jadą do mnie z Wiednia i pozwolą na kontynuowanie średniowiecznej reformy groszowej na moim blogu, "z doskoku" wylicytowałem dzisiaj pospolitą acz sympatyczną monetkę wybitą w roku Wiktorii Wiedeńskiej za panowania Jana III Sobieskiego. Jest to zarówno "debiut" tego władcy na blogu, jak i monety sześciogroszowej. Wypada więc krótko wspomnieć o monarsze oraz o nowym nominale.

Jan Sobieski urodził się w 1629 r. Na tron Rzeczypospolitej wybrany w 1674 r. jako dotychczasowy hetman wielki koronny (od 1668 r.). Podejmował próby wzmocnienia władzy królewskiej i dążył do przyłączenia Prus Książęcych do Korony. Oczywiście zasłynął przede wszystkim z wygranej bitwy pod Chocimiem i Odsieczy Wiedeńskiej. Co zaś w obszarze mennictwa? Próby przywrócenia ordynacji menniczych z połowy wieku nie powiodły się. W obiegu znajdowały się olbrzymie ilości kiepskiej monety bieżącej - boratynek i tymfów - którą wymieniano po skomplikowanych kursach na monetę lepszą. Przykładowo tymf lub 90 boratynek równe było 2 16/17 szóstaka. Kwitła spekulacja, zaś obieg gospodarczy był utrudniony. Otwarto tylko dwie mennice koronne - w Krakowie i Bydgoszczy, dzierżawione przez (nie)sławnego Boratiniego - oraz miejska w Gdańsku.

Monety sześciogroszowe wśród innych krotności grosza wprowadził już Zygmunt Stary w wyniku reformy z 1528 r. Bili ją potem i jego syn, i Stefan Batory. Jednak dopiero wskutek procesów inflacyjnych nominał ten zyskał popularność za pierwszego i ostatniego Wazy, która utrzymała się - i to na jeszcze większą skalę - właśnie za Jana III Sobieskiego. Poniżej przedstawiam tę pospolitą i łatwą do zdobycia monetę - dość atrakcyjny egzemplarz ze stosunkowo głębokim biciem (poza obrzeżami).

AWERS: JAN III Z BOŻEJ ŁASKI KRÓL POLSKI WIELKI KSIĄŻĘ LITWY RUSI PRUS

REWERS: GROSZ SREBRNY POSZÓSTNY KRÓLEWSTWA POLSKIEGO - VI - 1683

Na awersie widnieje wizerunek króla zwrócony w prawo z wieńcem laurowym na głowie (pospolitym typem są również szóstaki z wizerunkiem ukoronowanym). Na rewersie ukoronowana tarcza trójpolowa: herb Korony i Litwy, pośrodku nieco niżej herb Janina Sobieskich. Jeszcze niżej herb Leliwa podskarbiego wielkiego koronnego Jana Andrzeja Morsztyna. Nominał "VI" nad tarczą. Na nielicznych, i przez to znacznie bardziej pożądanych, szóstakach Sobieskiego między Orłem i Pogodnią widnieje litera "C" lub "K" (oznaczenie mennicy krakowskiej) bądź "B" (znak mennicy bydgoskiej).

Z kolei w legendzie awersu na siódmej godzinie widnieją inicjały TLB - Tytusa Liwiusza Boratiniego. Moneta graficznie nie przedstawia się zbyt pięknie, co jest cechą raczej wszelkich typów monet z panowania Jana III, może poza talarami. Ogólnie można wyczuć patrząc na te numizmaty, że gospodarka emitującego je państwa nie była w dobrej kondycji. Moneta ma średnicę 25 mm, wagę katalogową 3,36 g i wybita jest w kiepskim srebrze próby 6-łutowej (0,375). Prezentowana pochodzi z mennicy w Bydgoszczy.

Emisje szóstaków tego typu trwały nieprzerwanie od 1677 do 1684 r., później nastąpiły jeszcze bardzo niewielkie w 1686 i 1687 r. Mennice postanowio zamknąć w 1685 r. Król rządził do śmierci w 1696.